---

รูปร่างของแบคทีเรีย

มีรูปร่างแตกต่างกันได้หลายแบบ แต่ที่มีอยู่มากมี 3 ชนิดคือ

1. ค็อกคัส (coccus) หรือค็อกไค (cocci) : เป็นทรงกลมอยู่ในที่แห้งแล้งได้ดีถ้าค็อกคัส, 2 เซลล์ติดกันเรียกว่า diplococci, 4 เซลล์เรียงกันเรียกว่า tetrad, 8 เซลล์เรียงเป็นลูกบาศก์เรียกว่า sarcina, หลายเซลล์เรียงกันเป็นสายยาวเรียกว่า streptococci
2. บาซิลลัส (bacillus) หรือบาซิลไล (bacilli) : เป็นทรงกระบอก ช่วยในการแลกเปลี่ยนสารอาหารกับสภาพแวดล้อมได้ดี ไม่ค่อยอยู่เป็นกลุ่ม
3. สไปร์ลลัม (Spirilum) หรือสไปร์ลไล (Spirilli) : เป็นรูปเกลียว จะเคลื่อนที่ในลักษณะดวงสว่านจึงลดแรงเสียดทานได้ในขณะเคลื่อนที่

พวกยูแบคทีเรีย (Eubacteria) แบ่งตามคุณสมบัติการย้อมสีเป็น 2 กลุ่ม คือ

1. แบคทีเรียแกรมลบ ( Gram negative eubacteria)

เป็นแบคทีเรียที่ย้อมติดสีแดงของซัลฟานิน โอ (Safranin O) เนื่องจากมีชั้นของสารประกอบไขมันและคาร์โบไฮเดรต (lipopolysaccharides) ทำให้ไม่ติดสีม่วงของคริสตัลไวโอเลต (Crystal violet)

• อีโคไล (Escherichia coli หรือ E. coli )

  เป็นเชื้อโคลิฟอร์มแบคทีเรียรูปท่อน พบในลำไส้สัตว์เลือดอุ่น ปนเปื้อนมากับอุจจาระ ก่อให้เกิดโรคท้องร่วง ใช้เป็นตัวชี้วัดความสะอาดของอาหาร และน้ำได้

• ซัลโมเนลลา (Salmonella)

  โคลิฟอร์มแบคทีเรียรูปท่อน ไม่สร้างสปอร์ พบในเนื้อสัตว์ที่นำมาทำอาหาร การปนเปื้อนเพียงเล็กน้อยทำให้ท้องร่วง และอาจทำให้ลำไส้อักเสบได้

• โพรทีโอแบคทีเรีย (Proteobacteria)

  มีหลายชนิด และพบได้มากสุด เช่น rhizobium ตรึงก๊าซไนโตรเจนในอากาศได้, purple sulfur bacteria สังเคราะห์แสงได้

• สไปโรคีท (Spirochete)

  แบคทีเรียรูปทรงเกลียวที่ทำให้เกิดโรคฉี่หนู, โรคซิฟิลิส

• คลามีเดีย (Chlamydia)

  ทำให้เกิดโรคหนองใน

• สาหร่ายสีเขียวแกมน้ำเงิน (Cyanobacteria)

  สังเคราะห์ด้วยแสงได้ ไม่มีคลอโรพลาสต์ แต่มีรงควัตถุ คลอโรฟิลล์กระจายอยู่ในไซโทพลาซึม ใช้บำบัดน้ำเสียได้ และเป็นอาหาร ของสัตว์น้ำ

• ไรโซเบียม (Rhizobium)

  ดำรงชีวิตได้เฉพาะในที่ที่มีออกชิเจน ปกติดำรงชีวิตแบบอิสระ แต่สามารถอาศัยอยู่ในปมรากพืชวงศ์ถั่ว ช่วยตรึงแก๊สไนโตรเจนในอากาศมาสร้างเป็นสารประกอบไนโตรเจนในดิน มีประโยชน์ต่อการเจริญเติบโตของพืช

2. แบคทีเรียแกรมบวก (Gram positive eubacteria)

เป็นแบคทีเรียที่มีผนังเซลล์หนา ประกอบด้วย peptidoglycan แต่ไม่มีเยื่อสารประกอบไขมัน และคาร์โบไฮเดรตหุ้มภายนอกเหมือนกลุ่มแรก จึงย้อมติดสีม่วงของ คริสตัลไวโอเลต

• สเตรปโตมัยซิส (Streptomyces)

  ใช้สกัดทำยาปฏิชีวนะชื่อ Streptomycin รักษาวัณโรค

• แลกโทบาซิลลัส (Lactobacillus)

  สามารถเปลี่ยนน้ำตาลกลูโคสให้เป็นกรดแลคติกได้ ใช้ทำโยเกิร์ต, นมเปรี้ยว, ผักดอง และชีส

• บาซิลลัสแอนทราซิส (Bacillus Anthracis)

  สร้าง endospore ทําให้เกิดโรคแอนแทรกซ์

• บาซิลลัสซีเรียส (Bacillus Cereus)

  สร้าง endospore ทําให้เกิดโรคท้องร่วงอาเจียนอาหารเป็นพิษ

• ไมโคพลาสมา (Mycoplasma)

  มีขนาดเล็กที่สุดก่อโรคทางเดินหายใจต่างๆ เช่น ปอดบวม, วัณโรค และโรคติดเชื้อในทางเดินปัสสาวะ

• คลอสทริเดียม (Clostridium)

  สร้างอาหารเองไม่ได้ สร้างสารพิษโบทูลินัมพบในอาหาร กระป๋อง และหน่อไม้ปีบที่ปนเปื้อน ไล่อากาศออกหมดเกิดโรคโบทูลิซึม สร้างสารพิษเททานัส เกิดโรคบาดทะยัก

• สแตปฟิโลคอคคัส ออเรียส (Staphylococcus aureus)

  ลักษณะคล้ายพวงองุ่น พบได้บริเวณช่องจมูกและบนผิวหนังของมนุษย์ เป็นสาเหตุของโรคติดเชื้อที่ผิวกระดูก และเลือด